خدمات اصلی یک شتابدهنده کسب و کار واقعی چیست؟

یکی از سوالات پرتکرار سازمان های علاقه مند به راه اندازی شتابدهنده و یا استارتاپ های در حال ارزیابی و انتخاب شتابدهنده از بنده این است:

خدمات و سرویس های مورد انتظار از یک مرکز شتابدهی واقعی کسب و کار چیست؟

شتابدهنده های کسب وکار چه خدماتی را ارائه می کنند؟

کدامیک از خدمات مراکز شتابدهی مهم تر و کلیدی هستند؟

در یادداشت دیگری با عنوان شتابدهنده کسب و کار چیست؟ به معرفی شتابدهنده و نقش آن در اکوسیستم کارآفرینی هر منطقه اشاره نمودم. متناسب با نیازهایی که استارتاپ ها در ابتدای مسیر شکل گیری خود و تبدیل شدن به کسب و کارهای دانش بنیان دارند شتابدهنده ها خدمات خود را مهیا و ارائه می کنند.

همانطور که در یادداشت دیگری با عنوان “انواع شتابدهنده های استارتاپ” اشاره کردم، شتابدهنده ها انواع مختلفی دارند و خدمات انها هم متناسب با نوع آنها می تواند کمی متفاوت باشد. برخی از خدمات مشترک اکثر شتابدهنده های واقعی! و حرفه ای کسب وکار موارد زیر است:

• فضای کاری مناسب استارتاپی

عموما فضای کاری ارائه شده توسط مراکز شتابدهی مشابه ارائه دهندگان فضای کاری اشتراکی و به صورت مصطح (Flat)، باز (OpenSpace) یا پارتیشنی و در ابعاد کوچک و متنوع می باشد. وجود فضای کاری مشترک برای استارتاپ ها در یک مرکز شتابدهی به دلایل مختلف حائز اهمیت است:

• از بین بردن هزینه های تامین فضای کار استارتاپ ها
• ضرورت نظارت مستمر بر استارتاپ ها و هدایت و …
• سهولت ارائه خدمات به صورت متمرکز در یک فضا
• لزوم همکاری و هم افزایی بین استارتاپ ها
• …

• برنامه های توانمندسازی و آموزشی حرفه ای

کارگاه های آموزشی حضوری و غیر حضوری عمومی یا اختصاصی یا ارائه منابع آموزشی متنوع همچون کتاب و … از سرویس های مهم شتابدهنده ها می باشد. البته در دنیا شتابدهنده ها به دلیل لزوم تمرکز بر خدمات اصلی خود این سرویس را به یک مجموعه حرفه ای و تخصصی آموزشی و توانمندسازی برون سپاری و واگذار می نمایند و صرفا بر کیفیت خدمات و نتایج آن در استارتاپ ها نظارت دارند. متاسفانه در ایران بخش بزرگی از انرژی شتابدهنده ها صرف برگزاری این دوره ها و کارگاه های آموزشی می شود و ممکن است از ارائه خدمات اصلی خود دور بمانند.

• منتورینگ حرفه ای و هدایت در مسیر رشد

همانطور که در یادداشت با عنوان منتورینگ اشاره نمودم و‌ به طور خلاصه، بررسی و پایش فرآیند شکل گیری استارتاپ و هدایت درست کسب و کار در مسیر رشد، مهمترین نقش منتور و نتیجه فرآیند منتورینگ است. این عملیات عموما در قالب جلسات مرتب هفتگی و به صورت حضوری یا آنلاین صورت می گیرد. واضح است این نقش کلیدی در مسیر توانمندسازی و هدایت استارتاپ را نمی توان به هر کسی سپرد. فردی که نقش منتور را بر عهده می گیرد باید با بینش و تجربه و دانش خود بتواند روش یافتن مسیر درست و نحوه تصمیم گیری صحیح را به استارتاپ آموزش دهد.

• تامین مالی مرحله بذری (Seed Funding) و دسترسی به سرمایه گذار و منابع تامین مالی مراحل بعدی

راه اندازی یک استارتاپ و حرکت سریع آن در مسیر موفقیت و تبدیل شدن به یک شرکت دانش بنیان، به غیر از تلاش، تخصص و ایده و … و برای اجرایی کردن مدل کسب و کار و جذب مشتری نیازمند منابع مالی است. به طور متوسط در دنیا شتابدهنده ها برای مرحله بذری به استارتاپ ها مبلغ ۲۵۰۰۰ دلار (بین ۱۰ تا ۵۰ هزار دلار)(منبع) و در ایران عموما حدود ۵۰ میلیون تومان تخصیص داده می شود (یادمان باشد مقایسه شتابدهنده های ایران و اکوسیستم های بالغ دنیا ابعاد زیاد دیگری دارد و مفصل است و فقط این پارامتر نمی تواند ملاک درستی باشد) که متناسب با نیازها و پیشرفت آنها در اختیار آنها قرار می گیرد.

 میانگین میزان حمایت مالی شتابدهنده ها در دنیا طی چند سال گذشته کاهش داشته و شتابدهنده ها بیشتر به ارائه خدمات می پردازند

برخی از شتابدهنده ها بخشی از این اعتبار را به صورت غیر نقدی و خدمات ارائه می کنند که جای بحث زیادی دارد و ممکن است روش مفیدی باشد یا ممکن است نباشد. گرچه برخی از شتابدهنده های در دنیا به سرمایه گذاری در مراحل پس از بذری روی استارتاپ های خود هم اقدام میکنند و سهم بیشتری را در ازای سرمایه گذاری مرحله بعدی دریافت می کنند که برخی به آن Follow-on Funding می گویند.

جالب است بدانید بر خلاف چند سال گذشته، در حال حاضر تعداد شتابدهنده هایی که منابع مالی در اختیار استارتاپ ها قرار نمی دهند و بر خدمات دیگر تمرکز دارند بیشتر شده است. بر اساس آمار

• دستری به کانال های جذب مشتری موثر و ارزان قیمت و ابزارهای توسعه بازار

در خصوص روش های جذب مشتری یا کانال های کشش در مجموعه یادداشت هایی به معرفی چند کانال جذب مشتری و مقایسه آنها با هم پرداختم. از آنجا که یکی از چالش های اصلی استارتاپ ها در ابتدای راه و بعد از یافتن مساله و ساختن راهکار اولیه خود،‌ معرفی خود و پیدا کردن و جذب مشتری است و بسیاری از روش های موجود برای این امر همچون تبلیغات به صورت معمول نیاز به منابع مالی دارد که از عهده بنیانگذاران بر نمی آید. شتابدهنده ها می توانند ضمن تعامل با رسانه ها یا شرکت های بزرگ دارای دسترسی به مشتریان، برای استفاده ارزان قیمت یا رایگان این روش ها به توافق رسیده و آنها را در اختیار اعضا قرار دهند.

• شبکه و توان تسهیل گری در حوزه های خاص کسب و کاری

دسترسی به شبکه شتابدهنده یکی از جذاب ترین و مهمترین خدمات شتابدهنده ها در دنیاست. در این خصوص به زودی در یادداشت دیگری به آن خواهم پرداخت.

• شبکه مربیان و مشاوران و افراد متخصص در حوزه های خاص فنی، حقوقی، منابع انسانی، …

به عنوان مثال در اختیار قرار دادن یک مشاور حقوقی برای پاسخ به پرسش های حقوقی استارتاپ ها و بررسی قراردادهای آنها با همکاران، مشتریان، تامین کنندگان و … و یا معرفی یک گرافیست حرفه ای برای انجام اقدامات طراحی به سفارش استارتاپ و …

• زیرساخت های مشترک عمومی، اداری و ارتباطی

همچون دسترسی به اینترنت و تجهیزات ارتباطی، تجهیزات چاپ، دبیرخانه مشترک، اتاق جلسات مشترک،‌ کافی شاپ و فضای استراحت و …

• زیرساخت های تخصصی (عموما در شتابدهنده های تخصصی)

ارائه زیرساخت های تخصصی در شتابدهنده های تخصصی یکی از جذابیت حضور استارتاپ ها در این مراکز شتابدهی است. مثلا دسترسی یا در اختیار داشتن آزمایشگاه تخصصی و پیشرفته، تجهیزات با توان پردازش بالا (سرور)، کارگاه نمونه سازی صنعتی مشترک، پرینتر های سه بعدی و …‌

• تسهیل حضور شما در رویدادهای شبکه سازی و انتقال تجارب در اکوسیستم

کدام یک از خدمات یک شتابدهنده مهم تر و کلیدی تر است؟

واقعیت اینست که همه خدمات ذکر شده بالا برای موفقیت استارتاپ ها مهم هستند و باید یک شتابدهنده حرفه ای برای ارائه آنها به اعضای خود برنامه مشخصی داشته باشد لیکن مثلا در شهر مشهد ساختمان چند مستاجره و فضاهای کاری اشتراکی همچون فضای کاری اشتراکی هاوش برای ارائه فضای کاری، مجموعه های آموزشی همچون پلتفرم آموزش و توانمندسازی سرمایه های انسانی رشدانا و آموزشگاه های مختلف برای خدمات توانمندسازی و آموزشی، صندوق های سرمایه گذاری و شرکت های سرمایه گذاری برای تامین مالی همچون صندوق پژوهش و فناوری خراسان رضوی و مشاور ان تخصصی برای اخذ مشاور ه وجود دارند. اما در یک نگاه کلی مهمترین و کلیدی ترین خدمات متمایز کننده شتابدهنده ها مثل شتابدهنده های یک منطقه همانند مشهد به نسبت سایر اجزای اکوسیستم کارآفرینی مشهد موارد زیر هستند:

• سرمایه اجتماعی شتابدهنده(شبکه) و توان تسهیل گری در حوزه های خاص

• منتورینگ حرفه ای و هدایت در مسیر رشد

• دسترسی به کانال های جذب مشتری موثر و ارزان قیمت

به طوریکه به اعتقاد بنده اگر یک مرکز رشد یا شتابدهنده به عنوان مثال دارای تیم منتورینگ مناسب ذکر شده در یادداشت با عنوان ویژگی های منتور نباشد حتی نمی توان اسم آن مجموعه را مرکز رشد یا مرکز شتابدهی گذاشت. البته خدمات تامین مالی(اعم از کمک به سرمایه پذیری یا سرمایه گذاری)، برنامه های توانمندسازی از خدمات مهم شتابدهنده هاست لیکن خدمات ذکر شده سه گانه بالا در اولویت های بالاتری هستند.

پیشنهاد می نمایم در ادامه یادداشت هایی با عناوین «انواع شتابدهنده ها» و «چگونه مرکز شتابدهی مناسب خود را انتخاب نماییم؟» را مطالعه نمایید.

آیا به نظر شما شتابدهنده ها خدمات دیگری را باید ارائه نمایند؟
چه تجربه ای از خدمات شتابدهنده های کسب و کار دارید؟
کدام خدمت را برای استارتاپ ها مفید می دانید؟