همانطور که در یادداشت دیگری با عنوان “نیاز،علت وجودی یک کسب و کار است.” به تعریف مساله پرداختم، هر مساله یا نیاز برای رفع یا اصلاح به یک راه حل مناسب نیاز دارد. طراحی راه حل مناسب برای مشکلات و مسائل نیازمند مهارت حل مسئله (مساله) است و این مهارت در فرآیند طراحی راه حل مناسب به شما کمک ویژه خواهد کرد. به خاطر داشته باشیم مهارت حل مسئله قابل یادگیری است.
یادگیری مهارت حل مسئله میتواند به ما کمک کند که در مواجهه با مسائل و مشکلات عکسالعمل مناسبی داشته باشیم و راهحلهای خلاقانهای برای آنها بیابیم و این را بدانیم که راهحل واحدی برای حل همهی مشکلات وجود ندارد، بلکه می توان برای حل مسائل راه های مختلفی را انتخاب کرد و ما باید بسته به شرایط موجود و ماهیت مشکل، راهحل مناسب را بیابیم.
برای تقویت مهارت حل مسئله باید در ابتدا فرآیند لازم برای حل مسئله را شناخت و با تمرین و تمرین، آن مهارت را در خود تقویت نمود. به طور کلی گام های حل مسئله به شرح زیر هستند:
-
کشف و تعریف مسئله
-
تعیین علل بروز مسئله
-
تعیین راهحلهای مسئله
-
ارزیابی راهحلهای مختلف مسئله و انتخاب راهحل برتر
فرآیند حل مسئله :
گام اول – کشف و تعریف مسئله:
گام آغازین در حل مسئله، پیدا کردن مسئلهی واقعی است. پیش از هر چیز باید مطمئن شد که آیا مسئلهی موردنظر واقعاً وجود دارد یا اینکه نشانهای از یک مسئلهی بزرگتر و جدیتر است؟ مثلاً اگر کیفیت خروجی تیم شما کمتر از حد مورد انتظارتان است، شاید اینطور به نظر برسد که اشکال از کمکاری اعضای تیمتان باشد درصورتی که ممکن است با بررسی دقیقتر متوجه شوید مسئلهی اصلی آموزش ناکافی افراد است. آنچه در مرحله تعیین مسئله، اهمیت بسیاری دارد این است که مسئله از جهات گوناگون مورد بررسی دقیق قرار گیرد تا مسئلهی واقعی بهدرستی تعیین و تعریف شود. اغلب اوقات مسئلهی اصلی بهنوعی نمایانگر مجموعهای از مسائل و مشکلات پنهانمانده از دید است. جالب است بدانید خیلی از مسائل به این دلیل حل نمی شوند که به درستی تعریف نمی شوند.
اجازه بدید ابتدا مسئله را تعریف کنیم.
مسئله چیست؟
هر گاه بدانیم در چه نقطه ای هستیم – وضعیت فعلی– (یعنی وضعیت حال ما یا یک موضوع چیست) و نقطه مطلوب ما یا هدف ما هم مشخص باشد –وضعیت مطلوب– (یعنی بدانیم هدف و شرایط مناسب و مطلوب آن موضوع چیست) آنگاه مسئله روش و مسیر حرکت از وضعیت موجود و رسیدن به نقطه مطلوب است.
یادتان باشد چنانچه نتوانیم در همین گام اول مسئله را به درستی تعریف نماییم، در این مسیر هیچگاه موفق نخواهیم بود. یعنی اگر هنوز وضعیت موجود یا وضعیت مطلوب را نمیدانیم، در مرحلهی تعریف مسئله هستیم و هنوز به مرحله حل مسئله نرسیدهایم.
یکی از مهمتربن نکات جالب و آموختنی در این موضوع، تفکیک “کشف و تعریف مسئله” از “حل مسئله” است. برای فکر کردن در مورد روش های حل مسئله فرصت خواهد بود و باید در زمان خود به این موضوع بپردازیم. یکی از بزرگترین اشتباهات افراد-خصوصا مهندسین- این است که در اولین گام به جای تمرکز بر کشف و تعریف مسئله، همزمان در مورد روش حل مسئله هم پیش داوری کرده و به آن فکر میکنند. این اشتباه در اکثر مواقع ما را در شناخت درست مسئله دچار مشکل خواهد کرد.
اگر میخواهید مهارت حل مسئله خود را افزایش دهید…
حق ندارید در گام اول (تعریف مسئله)، همزمان به حل مسئله هم فکر کنید!!!
گام دوم ـ تعیین علل بروز مسئله:
معمولاً آن چیزی که از مسئله مشاهده میشود تنها نشانههای ظاهری از علل بروز مسئله است. برای درک این موضوع به این مثال توجه کنید: فرض کنید شما به علت درد در قفسهی سینه به پزشک مراجعه میکنید. ممکن است فکر کنید هرگونه دردی در قفسهی سینه با مشکلات قلبی در ارتباط است، اما اینگونه نیست. درد در قفسهی سینه ممکن است نشانهی مشکلات دیگری ازجمله: مشکلات ریوی، بیماریهای گوارشی، بیماریهای عضلانی ـ اسکلتی و … نیز باشد. به همین علت است که وقتی به پزشک مراجعه میکنید با عکسبرداری و انواع آزمایشها تلاش میکند تا علت واقعی مشکل شما را تشخیص دهد. این دقیقاً همان اتفاقی است که در حل تمامی مسائل رخ میدهد. برای این کار روشهای گوناگونی وجود دارد که ازجملهی آنها میتوان به روش «پنج چرا» و همچنین «تحلیل علت و معلولی استخوان ماهی» اشاره کرد.
گام سوم ـ تعیین راهحلهای مسئله:
هیچ مسئلهای تنها یک راهحل ندارد. برای حل هر مسئله میتوان راهحلهای گوناگونی تصور کرد و اینجاست که نقش تفکر خلاقانه بسیار کلیدی میشود.
حل مسئله چیست؟
حل یک مسئله یعنی یافتن یک مسیر مناسب برای رفتن از نقطه و وضعیت موجود به وضعیت مطلوب (یا هدف)
مجدد تاکید میکنم اگر هنوز وضعیت موجود یا وضعیت مطلوب را نمیدانیم، در مرحلهی تعریف مسئله هستیم و هنوز به مرحله حل مسئله نرسیدهایم. اگر فرض کنیم اینطور نیست و ما وضعیت ها را به درستی می دانیم، با کمک تفکر خلاقانه در این مرحله تلاش میشود که تا جایی که امکان دارد، تعداد بیشتری راهحل کشف شود. هرچقدر راهحلهای بیشتری برای یک مسئله پیدا شود، احتمال رسیدن به راهحل بهینه نیز افزایش مییابد. نکتهی بسیار مهمی که لازم است در این زمینه به آن توجه شود این است که در خلق راهحلها به هیچ محدودیتی توجه نمیشود. درواقع هدف از این مرحله آزاد گذاشتن قدرت تخیل و تصور برای خلق انواع راهحلها به کمک روشهای خلاقیت فردی و جمعی است، حتی اگر در ظاهر این راهحل عجیب به نظر بیاید.
گام چهارم ـ ارزیابی راهحلهای مختلف مسئله و انتخاب راهحل برتر:
همانطور که گفته شد در مرحلهی خلق راهحل هیچ محدودیتی در نظر گرفته نمیشود، اما درهرحال هر مسئله دارای راهحل بهینهای است که باید برای اجراشدن از میان راهحلهای کشفشده، انتخاب شود؛ بنابراین لازم است راهحلهای موجود برای حل مسئله مورد ارزیابی قرار گیرند. برای این منظور باید فهرستی از معیارهای ارزیابی تهیه شود و بر اساس آنها راهحلها بهصورت کمی یا کیفی ارزیابی شوند.
این معیارهای ارزیابی میتوانند شامل مواردی همچون زیر باشد:
-
قابلاجرا بودن
-
در دسترس بودن فناوری موردنیاز
-
به صرفه و توجیهپذیر بودن ازنظر هزینه و درآمد
درهرحال راهحل برتر از میان راهحلهای موجود انتخاب و سپس به اجرا درمیآید. درزمانی که شرایط زمان اجرا مشخص نیست و ممکن است برحسب مورد چند راهحل قابلاجرا باشد، تلاش میشود با ترکیب راهحلهای برتر یا استفاده از تکنیکهایی نظیر برنامهریزی سناریو تا حد امکان راهحلی مطابق با شرایط دنیای واقعی تهیه و اجرا شود.
فرآیند ۸D حل مساله:
در مواجهشدن با مشکلات عمده، کسبوکارها باید بتوانند هم بهسرعت آن را برطرف کرده و هم اطمینان حاصل کنند که این مشکلات مجدداً رخ نخواهند داد. این کار مستلزم صرف زمان و تلاش بسیاری است. با کمک فرآیند ۸D حل مسئله میتوانید این مشکلات بهظاهر متناقض را به شیوهای حرفهای و کنترلشده حل کنید.
با استفاده از مهارت حل مسئله باید فرصت های کسب و کاری موجود را شناسایی و برای راه اندازی کسب وکار ایده پردازی نمود تا راه حل مناسبی برای رفع آن مشکل ارائه شده و گام اول برای کارآفرینی را طی نماییم.
پیش نهاد می کنم در ادامه و در خصوص تشخیص فرصت های کارآفرینی یادداشت با عنوان «فرصت های کسب و کاری چه هستند؟» و در خصوص مهارت تشخیص فرصت یادداشت «چگونه تشخیص فرصت های کارآفرینی را در خود تقویت کنیم؟» را مطالعه کنید.
منبع: ictstartups
به نظر شما مهارت حل مسئله چقدر در موفقیت کسب و کار یک تیم مهم است؟
شما چه روشی برای تقویت مهارت حل می شناسید؟
سلام
مطلب خوب و اموزنده ای بود. به نظر شما این مهارت در چه سنی باید آموزش داده شود؟
متشکر از شما
به نظر بنده از اولین مهارت هایی که باید آموزش داده شود این مهارت است. حتی به کودکان