شرکت دانش بنیان چیست؟

شرکت های دانش بنیان یک رکن اساسی در توسعه اقتصادی و افزایش کیفیت زندگی در کشور به شمار می آیند…. اما چرا؟

مساله چیست؟
یکی از مهمترین اهداف از توسعه علمی و تحقیق و فعالیت های دانشگاهی در همه دنیا، تبدیل جهان به جایی بهتر برای زیستن و افزایش دانایی و رفاه انسان است. سال ها است رتبه علمی ایران در میان سایر کشور های دنیا بسیار مناسب و بالاست (بر اساس پایگاه استنادی اسکوپوس با بررسی تولید داده های علمی و مقالات کشورهای مختلف جهان، رتبه ایران در سال ۲۰۱۹ پانزدهم اعلام شد – لینک گزارش).

از سویی دیگر رتبه کیفیت زندگی (QLI یا Where-to-be-born Index) ایران در همین سال در دنیا حتی بین ۵۰ کشور اول دنیا هم نیست!

مگر هدف از علم، افزایش کیفیت زندگی نبود؟ پس مشکل چیست؟
پاسخ را همه می دانیم. علمی که در سطح تئوری و دانشگاهی بماند و تبدیل به یک محصول یا راهکار نشود و مشکلی از جامعه را حل نکند کم فایده است و بدون هیچ تردیدی همین دو آمار نشان می دهد ما متاسفانه شرایط خوبی در تبدیل علم به محصول و کاربردی کردن علم و حل مسائل با آن نداریم.

شرکت های دانش بنیان بهترین اهرم و فرصت برای کاربردی کردن علم، حل مسائل جامعه و تولید فناوری هستند.

شرکت های دانش بنیان شرکت هایی هستند که همانند سایر شرکت ها و کسب و کارهای دیگر به دنبال موفقیت های تجاری هستند لیکن پایه و اساس کسب و کار آن ها علم و فناوری های بالاست و این عناصر بخش همیشگی و پایدار این شرکت ها و مزیت آنها به نسبت سایر کسب و کارها محسوب می شود. به عبارت دیگر شرکت های دانش بنیان بر خلاف بسیاری از شرکت های تجاری دیگر می توانند بدون یا با حداقل وابستگی به منابع فیزیکی همچون تجهیزات، دستگاه ها و ماشین آلات، ساختمان و زمین و … و تنها با اتکا به خلاقیت، دانش و مهارت های نیروی انسانی موجود در تیم و استفاده مناسب از دستاوردهای علمی آنها یا دیگران فعالیت کنند و جالب است بدانید به دلیل همین اختلاف و مزیت ها، میزان سودآوری و ارزش افزوده ای که در این شرکتها ایجاد می شود بسیار بالاتر از سایر کسب و کارهاست. ماهیت علمی این شرکت ها باعث شده که قشر دانشگاهی (دانش آموختگان، اساتید یا حتی دانشجویان) نقش بسیار مهمی در آن ایفا می کنند.

علیرغم باور غلط بخشی از جامعه که فکر میکنند شرکت های دانش بنیان تنها در حوزه فناوری های خاص مانند فناوری اطلاعات، نانو تکنولوژی، بایو تکنولوژی و … هستند، این شرکتها می توانند در حوزه های مختلف علمی همچون سلامت، کشاورزی، ماشین آلات، الکترونیک و روانشناسی و علوم دیگر باشند و محدود به هیچ علمی نیست.

شرکت دانش بنیان چیست؟

شرکت‌های دانش‌ بنیان، شرکت‌هایی هستند که عنصر علم و دانش، بخش جدایی‌ناپذیر آنها محسوب می‌شود. به بیان دیگر شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند هیچ‌گونه مال قابل لمس و مادی نظیر زمین، ماشین آلات و دستگاه‌ها و تجهیزات تولید نداشته باشند و صرفاً با ترکیب دانش، فناوری و تخصص‌های علمی و پژوهشی، فعالیت کنند.

ویژگی شرکت های دانش بنیان

1. به سختی قابل کپی برداری باشد.
2. نیازمند تحقیق و توسعه (research and development) قابل توجهی باشد.
3. منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده‌ای در محصول شده باشد.

همچنین طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه به معنای تحقیقی است که دارای یکی از موارد زیر باشد:

۱) مبتنی بر تحقیق و توسعه و بر اساس ایده و طراحی داخلی باشد.
۲) مبتنی بر تحقیق و توسعه با استفاده از روش مهندسی معکوس باشد.
۳) ابتدا انتقال فناوری از طریق خرید تجهیزات یا لیسانس و… صورت گرفته باشد و سپس انجام تحقیق و توسعه و ایجاد تغییر اساسی انجام شده باشد.

شرکت های دانش بنیان دارای انواع مختلفی هستند که در یادداشت مجزایی به نام “انواع شرکت های دانش بنیان” به آن پرداخته ام.

هدف شرکت های دانش بنیان چیست؟

همانطور که اشاره کردم شرکت های دانش بنیان همانند سایر شرکت ها به دنبال ثروت آفرینی و تجاری سازی هستند با این تفاوت که بخش متمایز کننده این شرکت ها، ثروت آفرینی از طریق به کارگیری علم و ارتقای فناوری های جدید و تولید ثروت از دانش است. به بیانی ساده این شرکت ها باید ایده و خدماتی نوآورانه و مبتنی بر دانش برای رفع نیازهای جامعه داشته باشند.

به عبارت ساده تر شرکت هایی که برای رفع یک نیاز جامعه از دانش و علم به روز استفاده کرده و ایده ای داشته و بر اساس آن ایده، محصول یا خدمتی را طراحی و تولید نموده و برای کسب درآمد و ارائه آن محصول به بازار و جذب مشتریان، کسب و کاری را ایجاد نمایند شرکت های دانش بنیان گویند. مهمترین ویژگی محصولات این شرکتها پیچیدگی و غیر قابل کپی بودن (یا به سختی قابل کپی بودن) است که این ویژگی نیز به خاطر استفاده از علم به روز و دانش می باشد. شاید یکی از بهترین مثال های کسب و کار مبتنی بر دانش در دنیا گوگل می باشد. شرکتی که تنها طی حدود بیست سال، رتبه با ارزش ترین شرکت دنیا را به دست آورده و به درستی از بالاترین سطح دانش به روز  برای ارائه راهکارها و تولید محصولات و خلق ثروت استفاده می کند. اطلاعات درآمد، سودآوری و پرسنل و حوزه های فعالیت این شرکت را میتوانید در اینجا ببینید.

در ایران به دلیل تصویب قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان و مزیت های متعدد تعریف شده در این قانون، فرایندی برای ارزیابی شرکتها و دریافت مجوزی با عنوان شرکت دانش بنیان تعریف شده است. این فرآیند از طریق این سامانه و توسط نهاد معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری (دبیرخانه کارگروه ارزیابی و تایید صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان) صورت می پذیرد که در یادداشت های مختلفی به مزیت های شرکت های دانش بنیان و روش اخذ مجوز مربوطه اشاره خواهم نمود.

در این ویدئو توضیحات اولیه ای در مورد مدارک مورد نیاز و نحوه ثبت شرکت دانش بنیان ارائه شده است:

یک توصیه جدی:

به عنوان فردی که بخش زیادی از زمان خود را صرف مشاور ه به شرکت های دانش بنیان و یا شرکت های علاقه مند به اخذ مجوز دانش بنیان می نمایم، توصیه جدی میکنم قبل ورود به این فضا:

• ابتدا با چند شرکت دارای مجوز دانش بنیان، محصولات و آخرین وضعیت آنها آشنا شوید.
• با مزیت های پیش بینی شده در قانون و آیین نامه ها برای این شرکت ها آشنا شوید.
• به خوبی به فرآیند ارزیابی و شاخص های تشخیص صلاحیت و … مسلط شوید.

لیست شرکت های دانش بنیان فعلی کشور را به تفکیک استان و حوزه فعالیت می توانید از اینجا ببینید. چنانچه علاقه مند بودید اطلاعات بیشتری از این شرکتها داشته باشید، مثلا می توانید برخی از شرکت های دانش بنیان مشهد و استان خراسان رضوی را که عضو پارک علم و فناوری خراسان هستند را در اینجا ببینید.

در خصوص ۱۱۰ مزیت پیش بینی شده برای این شرکت ها و روش های تسریع و تسهیل اخذ مجوز نیز یادداشت های دیگری خواهم نوشت.

به نظر شما دلایل دیگر بالا نبودن کیفیت زندگی در کشور ما علیرغم رتبه علمی بالا چیست؟
به نظر شما افزایش و تقویت این شرکت ها می توانند به توسعه اقتصادی و افزایش کیفیت زندگی در ایران کمک نمایند؟
شما حمایت هایی که در قانون از این شرکت ها می شود را می شناسید؟
شما از فرآیند و نحوه ارزیابی اخذ مجوز دانش بنیان آگاه هستید؟
شما تجربه ای در این مسیر داشته اید که بخواهید با ما در میان بگذارید؟